[ Pobierz całość w formacie PDF ]
postanowiono sformować armię osłonową składającą się z resztek wojska Farensbacha, chłopskich wybrańców oraz
tatarskich chorągwi rodowo-plemiennych.
Dnia 16 kwietnia hetman wielki litewski Krzysztof Radziwiłł Piorun" dowiedziawszy się, że większość sił szwedzkich
oblegających Kokenhausen wycofała się spod twierdzy, nakazał marszałkowi upickiemu, Janowi Sicińskiemu, aby ten,
zebrawszy oddziały Kozaków i Tatarów litewskich, ruszył na wyprawę dywersyjną. Termin wypadu odwlekano, co
kilka dni bowiem Kozacy zbierali się
109
110
bardzo powoli, a Tatarzy woleli łupić kraj na własną rękę. Gdy 12 maja Siciński stanął pod Kokenhausen, wśród jego
wojska nie było chorągwi tatarskich i części Kozaków. Dopiero w kilka dni pózniej oddziały te przejęte przez Janusza
Radziwiłła syna Krzysztofa dołączyły do wojska litewskiego oblegającego twierdzę. Dnia 2 czerwca Tatarzy litewscy
znajdujący się w oddziałach podległych Siciń-skiemu wzięli udział w bitwie pod Erlaa, zakończonej porażką Szwedów.
Zwycięskie starcia pod Kokenhausen i Erlaa spowodowały załamanie się obrony szwedzkiej w obleganej twierdzy.
Nazajutrz miasto i twierdza Kokenhausen były znowu w. rękach litewskich.
Hetman wielki litewski, Krzysztof Radziwiłł, znając wybryki Tatarów w czasie pierwszych miesięcy wojny, postanowił
zapewnić sobie większą kontrolę nad nimi. Aby uniemożliwić im grabież kraju, przydzielił tatarskim chorągwiom
rodowo-plemiennym dowódcę w osobie kniazia Jerzego Druckiego-Sokolińskiego. Tatarzy jednak nie czekając ani na
rozkazy hetmańskie, ani na Druckiego-Sokolińskiego ruszyli sami do Inflant. Nie chcąc podlegać wyznaczonemu
rotmistrzowi unikali współdziałania z wojskami Rzeczypospolitej. Swą działalność ograniczyli do grabieży szlachty i
chłopów inflanckich. Wkrótce też stali się postrachem tego kraju. Zebrawszy dostateczną ilość łupów, wracali
samodzielnie do swych osad na Litwie. Wyprawy na Inflanty w latach 1600 1602 organizowali kilkakrotnie. Ich
rozboje przyczyniły się w znacznym stopniu do rozbudzenia nastrojów antypolskich wśród ludności tego kraju.
We wrześniu 1604 roku chorągwie tatarskie wzięły udział w bitwie pod Białym Kamieniem, w której hetman polny
litewski Jan Karol Chodkiewicz rozbił przeważające siły szwedzkie Arwida Erik-ssona Stalmara. Po bitwie tej nie
opłacona jazda litewska odmówiła udziału w wojnie, zawiązując konfederację pod wodzą towarzysza husarskiego
Aleksandra Lisowskiego. Przy hetmanie zostało zaledwie kilka chorągwi, w tym jedna tatarska pod rotmistrzem Mu-
slafinem. Reszta jazdy ruszyła na grabież Kurlandii znajdującej się w zależności lennej od Rzeczypospolitej. O buncie
wojska pisał 19 grudnia Chodkiewicz do Lwa Sapiehy w następujący sposób: %7łmudz i Litwa, bo mnie stamtąd skargi
nie zaszły, cieszy się li z konfederacji tej po włościach rozpostartej nie wiem, ale Kurlan-
dia wiecznie będzie pamiętała ją, nieprzyjacielskim prawie sposobem podarta, splądrowana, mężowie od żon
zamordowani, białogłowy w plon jęte, inne wszelkie tyrańskie zbytki przez nich (żołnierzy) popełnione były.
Umierałem z żalu słysząc płacz, narzekania i skwierk zewsząd zawodzący, tembardziej że się powściągnąć ni prośbą, ni
grozbą te rozpuszczenie swej woli koła (konfederackiego) nie mogły. Pryncypałem ich Lisowski, człek bezbożny i
buntownik, ów konfederacji tej powodem był, ów proces jej czynił, w Litwę wprowadził, jego to i teraz fabryka
(działalność), że się rozeszli". W sławnej bitwie pod Kircholmem w 1605 roku walczyło w armii litewskiej 5 chorągwi
tatarskich uzbrojonych po petyhorsku:
1. chorągiew rotmistrza Ibrahima 100 koni
2. chorągiew rotmistrza Bohdana 100 koni
3. chorągiew rotmistrza 'Zachariasza 100 koni
4. chorągiew rotmistrza Achmeta 100 koni
5. chorągiew rotmistrza Mustafy 50 koni
Trzy chorągwie ustawiono na lewym skrzydle pod dowództwem Tomasza Dąbrowy, natomiast pozostałe dwie stanęły
w odwodzie składającym się z 200 husarzy Teodora Aąckiego oraz pocztów ochotniczych. Tatarzy litewscy położyli
[ Pobierz całość w formacie PDF ]