Krasicki Mikolaja Doswiadczalskiego przypadki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

ców, kiedy nie je�d�ono po rozum za granic�. PókiSmy si� kontentowali tym, co nam da� Pan
Bóg z �aski swojej przenajSwi�tszej, pe�no by�o w oborze i w gumnie. Teraz wszystko po
modnemu, po francusku, po niemiecku, diabli wiedz� po jakiemu. Lepsze ciel�ta ni� wo�y;
niech mówi�, jak chc�: jednakowo wó� wo�em, a ciel� ciel�ciem.
Rmiech powsta� jednostajny. Jam chcia� g�os powtórnie zabra�, ale szepn�� mi do ucha pan
skarbnik, mój dobry przyjaciel, �e nic nie wskóram, wszystkich obra��, a ju� w sieni rozruch
mi�dzy braci�, którym powiedziano, �em ja heretyk. Przestraszony takow� nowin�, rad nie-
rad musia�em si� Smia� z drugimi i admirowa� subtelnoS� dowcipu jegomoSci pana podko-
morzego, tak doskonale utrzymuj�cego honor narodowy i cnoty pradziadów.
105
ROZDZIA� CZTERNASTY
Po szcz�Sliwie zako�czonym sejmiku, odpocz�wszy nieco w domu, pojecha�em na sejm, pe-
�en maksym patriotycznych i �arliwoSci o dobro publiczne. Napisa�em dysertacj� o sumach
neapolita�skich i gdyby by� czas wystarczy�, jecha�bym by� umySlnie do Olkusza, �ebym po-
zna� oczywiSciej po�ytek otwarcia tamtejszych kruszców.
Ulokowany w Warszawie na przedmieSciu, odebra�em wkrótce po moim przyjexdzie wizyt�
jednego zacnego kawalera w Warszawie rezyduj�cego. Ten, powinszowawszy mi urz�du, oj-
czyxnie zacnego pos�a, obejxrza� si� na wszystkie strony i luboSmy byli sami w izbie, wzi��
mnie za r�k� i zaprowadzi� do alkierza z mistern� min�: pe�en niespokojnoSci, wyszed� stam-
t�d, podobno dla zlustrowania k�tów, i drzwi do sieni na klucz zamkn��. Rozumia�em, �e
b�dzie prosi� o po�yczenie pieni�dzy. Wtem powróciwszy do mnie, zacieraj�c r�ce przybli�y�
si� a wspi�wszy si� na nogach, poszepn�� mi do ucha:
- Kochany przyjacielu! Przysi�gam, �e nie wydam, ale racz mi powiedzie�, jakiej jesteS partii.
Wyszed�em mimo jego usi�owania do izby; tam gdySmy siedli, rzek�em, i� zadosy� uczyni�
pytaniu jego nie zdo�am nie wiedz�c, co si� znaczy to s�owo partia ani jak� ma do stanu
i funkcji mojej koneksj�...
- Dobry obywatel - rzek�em dalej - nie upodla umys�u swego poddaniem go pod cudze zda-
nie. S�owo partia znaczy podobno z jednej strony wodzów, z drugiej partyzantów, a po pro-
stu mówi�c, tyranów rozkazuj�cych i jurgieltowych pos�ugaczów. W kraju, gdzie pod has�em
Rzeczypospolitej panuje wolnoS� i równoS�, nie wiem, jak mog� znalex� miejsce tak pod�e
i niegodziwe sytuacje. Nadto jest zuchwa�ym, kto Smie równemu rozkazywa�; nadto pod�ym,
kto dla zysku lub wzgl�dów równego s�ucha. Niech najubo�szy obywatel w obowi�zkach
mnie moich oSwieci, pójd� ochotnie za jego zdaniem; ale jurgielt roczny albo wieS dana na
do�ywocie nie otaksuj� sumnienia mojego. Dziwuj� si� wi�c, i�eS mi waszmoS� pan t� kwe-
sti� zada�; s�dz� j� by� bardziej �artem ni� prawd�...
- Zna�, �eS waszmoS� pan z bardzo dalekiej wyspy przyjecha� - odpowiedzia� mi ów jego-
moS� i uk�oniwszy si� wyszed�.
Zaproszony nazajutrz do jednego ministra a na obiad, by�em tanu razem z naszym wojewod�,
który przywitawszy si� ze mn� rzek� po cichu:
- Nie w�tpi� o zdaniu waszmoS� pana, zaszczycam si� przyjaxni� domu jego; z mojej strony
gotów jestem do us�ug, prosz� mi poufale rozkaza�.
Zby�em uk�onem oSwiadczenie. Wtem nadszed� minister rekomenduj�c imieniem dworu do
laski marsza�kowskiej jednego z pos�ów.
Na wieczerzy by�em u jednego senatora; ten nie wzi�wszy Swie�o wakuj�cego starostwa p�a-
ka� nad ojczyzn�, któr� intrygi dworskie prowadzi�y do zguby, rekomendowa� nam wi�c do
laski marsza�kowskiej swojego synowca, który w pi�tym roku wieku swego b�d�c obersztlejt-
106
nantem, nie móg� si� ju� teraz, w dziewi�tnastym, regiment doczeka�. Mimo usilne z obu
stron solicytacje nie uwi�ziliSmy naszego s�owa.
Przyszed� dzie� zacz�cia sejmu, weszliSmy do izby. Marsza�ek starej laski z zwyk�ymi cere-
moniami sejm w tumulcie i wrzasku nieznoSnym zagai�.
Przez dwa dni nie mogliSmy si� doczeka� obrania marsza�ka: trzeciego przyniesiono mani-
fest zrywaj�cy sejm. I tak szeSciomiesi�czne ca�ego narodu intrygi i koszty sko�czy�y si� na
bolesnej oracji marsza�ka starej laski, przy po�egnaniu uskar�aj�cego si� na nieszcz�Sliwe
losy ojczyzny.
Chc�c si� rozpatrzy� w sposobie dworskiego �ycia i us�a� sobie drog� do promocji, zosta�em
z �akn�c� rzesz� w Warszawie. Przez kilkumiesi�czn� rezydencj� ró�nych sposobów tento-
wa�em do dost�pienia jakowego urz�du, ale jak przysz�o zastanowi� si� nad tym, przez który
móg�bym by� co zyska�, nie chcia�em go u�y�. Powtórzyli mi to wszyscy co ów jegomoS�:
�em z bardzo dalekiej wyspy przyjecha�.
107
ROZDZIA� PI�TNASTY
Nie uda�o mi si� w Warszawie; ale ja si� dlatego ani na Warszaw�, ani na rodzaj ludzki nie
gniewam. Ka�dy cz�owiek ma swój w�aSciwy sposób mySlenia; mój nie zgodzi� si� z War-
szaw�, pojecha�em wi�c mySle� do Szumina.
Kto by na wsi chcia� tylko mySle�, musia�by si� zawczasu przygotowa� na t�sknoS� i niesmak.
Ci, co szcz�SliwoS� �ycia wiejskiego opisali, czynili to po wi�kszej cz�Sci wpoSród miejskich
zabaw. Gabinet, w którym naówczas byli zamkni�ci, zdawa� si� im rozkosznym gajem, pi�kn�
dolin�; na rozkazy poetów p�yn� kr�te strumyki, spadaj� z ska� pieniste potoki, echa ptasz�t
rozlegaj� si� po lasach i ska�ach; ale gdy te �ywe wyrazy w�asnym chcemy uiSci� doSwiad-
czeniem, trzeba, zatargowawszy wiele, na ma�ym przesta�. Nie jest rozrzutne w u�yczeniu
rozlicznych wdzi�ków przyrodzenie. Owe nat�one bystroSci� imaginacji naszej widoki oka-
zuj�, prawda, posta� mi�� i wdzi�czn�, nie tak� jednak po wi�kszej cz�Sci, jakoSmy j� pier-
wej sami sobie u�o�yli. W romansach chyba albo bakach reszty szuka� nale�y.
�ycie wiejskie dlatego jest mi�e, i� nadaje ch�� do gospodarstwa; tego obowi�zki rozci�gaj�
si� do wszystkich czasów, a ch�� zysku, z��czona z niewinn� a coraz now� zabaw�, nie daje
si� rozpostrze� t�sknoSci, która nape�nia� zwyk�a wszystkie przedzia�y gwa�townych zabaw
miejskich.
Zda�o mi si�, �em do mojej wyspy powróci�, gdym w domu osiad�. Pierwszy podobno z ca-
�ek okolicy przeSwiadczony u siebie b�d�c, �e moi poddani byli ludxmi, przy�o�y�em do tego
starania, aby ile mo�noSci uczyni� ich stan znoSniejszym. Niech powie ma�a cz�stka ludzi
dobrze mySl�cych, jak� rozkosz czuje poczciwe serce w uszcz�Sliwieniu podobnych sobie.
Powróci�em z bardzo dalekiej wysp; to by�o wyrokiem zagradzaj�cym mi drog� do promocji.
Je�eli ten powrót znaczy� niepodobie�stwo zgodzenia cnoty z szcz�Sciem - niech moi ziom-
kowie do dalekich wysp je�d��; cho�by w tej podró�y min�li Pary� i Londyn, nie straci na
tym ojczyzna.
Wybaczy czytelnik tej ma�ej dygresji. Sko�atany rozmai tymi przypadki, rzecz naturalna, i�
mocniej mieli inni uczu�em s�odycz mi�ego spoczynku. W tej zostaj�c sytuacji zacz��em my-
Sle� o postanowieniu, �ebym przynajmniej dobr� dzieciom moim edukacj� móg� si� krajowi
przyda�. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

do ÂściÂągnięcia, ebook, pdf, download, pobieranie

Menu

Tematy